संविधान दिवस: तुम्हाला माहित आहे का, भारतीय राज्यघटनेचे महत्त्व

26 नोव्हेंबर हा दिवस 'संविधान दिन' म्हणून साजरा केला जातो. 1949 साली याच दिवशी संविधान स्वीकारण्यात आले व 26 जानेवारी 1950 रोजी प्रत्यक्ष अमलाखाली आले.

2015 मध्ये, संविधानाचे शिल्पकार डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या 125 व्या जयंतीनिमित्त सामाजिक न्याय आणि सक्षमीकरण मंत्रालयाने 26 नोव्हेंबर हा दिवस 'संविधान दिन' म्हणून साजरा करण्याचा केंद्र सरकारचा निर्णय अधिसूचित केला होता.

स्वतंत्र भारताच्या संविधानाचा मसूदा तयार करण्यास जवळपास तीन वर्ष लागली. या काळात एकूण 165 दिवसात 11 सत्रे झाली. पैकी 114 दिवस संविधान मसूद्यावर चर्चा करण्यासाठी लागले होते.

संविधानाची मूळ प्रत प्रेमबिहारी नारायण रायजादा यांनी हस्तलिखित केली होती. हे उत्कृष्ट कॅलिग्राफीद्वारे तिर्यक अक्षरात लिहिलेले आहे. त्याचे प्रत्येक पान शांतीनिकेतनच्या कलाकारांनी सजवले होते.

हस्तलिखित संविधानावर 24 जानेवारी 1950 रोजी 15 महिलांसह संविधान सभेच्या 284 सदस्यांनी स्वाक्षरी केली होती. दोन दिवसांनंतर 26 जानेवारीपासून देशात हे संविधान लागू झाले.

संविधान 25 भाग, 470 कलमे आणि 12 याद्यांमध्ये विभागलेले, भारतीय संविधान हे जगातील सर्वात मोठे लिखित संविधान आहे.

भारतीय राज्यघटनेच्या प्रस्तावनेवर अमेरिकन संविधानाचा प्रभाव आहे आणि ती जगातील सर्वोत्तम मानली जाते. प्रस्तावनेद्वारे भारतीय राज्यघटनेचे सार, आवश्यकता, उद्दिष्टे, उद्दिष्टे आणि तत्त्वज्ञान प्रकट केले आहे.

मूलतः भारतीय राज्यघटनेत एकूण 395 कलमे (22 भागांमध्ये विभागलेली) आणि 8 अनुसूची होती, परंतु विविध सुधारणांच्या परिणामी, सध्या त्यात एकूण 470 अनुच्छेद (25 भागांमध्ये विभागलेले) आणि 12 अनुसूची आहेत. संविधानाच्या तिसऱ्या भागात मूलभूत अधिकारांचे वर्णन केले आहे.

राज्यघटनेची प्रस्तावना अशी घोषणा करते की राज्यघटनेची शक्ती थेट लोकांकडून प्राप्त होते, म्हणूनच 'आम्ही भारताचे लोक' या वाक्याने त्याची सुरुवात होते.